Te weinig milieuwinst zonder goede recycling
By Arie In blog, nieuwsIn dit eerste deel van de serie over duurzame verpakkingen wil ik het hebben over een belangrijk onderwerp in de verduurzaming van verpakkingen, namelijk recycling. Het is een onderwerp dat je van allerlei kanten kunt benaderen en er zijn talloze plannen en ideeën om recycling nog beter aan te pakken. Toch blijven sommige belangrijke stappen in het proces onderbelicht. Laat ik daarom beginnen met een voorbeeld. Een brandowner lanceert een nieuw product en hij gaat daarbij voor hoogwaardige kwaliteit, duurzaamheid in zijn proces en in de verpakking. Er wordt een campagne opgezet die de milieuvriendelijke aanpak promoot en er worden verpakkingsmaterialen ingekocht. Het product is een succes, maar consumenten gooien de verpakking massaal bij het restafval, omdat er niet duidelijk is gecommuniceerd dat deze bijvoorbeeld bij het papier of plastic afval kan. Daarmee is de grootste milieuwinst verdwenen, ondanks de goede bedoelingen van de brandowner.
Bij duurzame verpakkingen draait het niet alleen om de voorkant van het productieproces. De vraag hoe we ervoor zorgen dat afval op de juiste manier wordt hergebruikt is minstens zo belangrijk, omdat daar juist de grote duurzaamheidswinst zit.
Design for recycling
Wanneer je nadenkt over duurzaamheid moet je bij het ontwerp van de verpakking en de keuze van het materiaal al rekening houden met hoe een verpakking na gebruik in de juiste afvalstroom (of wellicht beter: grondstoffenstroom) terechtkomt – het zogenaamde Design for Recycling. Een van de principes van duurzaam design is dat producten die gemaakt zijn van één materiaalsoort (monomateriaal) eenvoudiger te recyclen zijn. Het is dus beter om geen laminaten te gebruiken.
Ik merk dat er bij veel fabrikanten nog niet goed wordt nagedacht over Design for Recyling. Roland ten Klooster, hoogleraar verpakkingsdesign aan de Universiteit Twente zei daarover in dagblad Trouw: “Verpakking is iets marginaals voor de bedrijven, de kosten bedragen hooguit 10 procent van het product. Vaak beslissen marketeers of de afdeling inkoop erover. Die willen vooral geen klachten en missen gedegen kennis over duurzaam verpakken. Zo resulteert ‘duurzaamheid’ in een paper-look voor de chipszak.”
Naar mijn mening is het bij het ontwerp van een verpakking belangrijk om erover na te denken waar het product wordt geconsumeerd en waar de verpakking daarna wordt weggegooid. De consument kan – mits voldoende geïnformeerd – thuis zijn afval goed scheiden, maar bij een snackbar staat (vandaag de dag) maar één afvalbak voor de deur. De zakjes, bakjes en bekers gaan daar dus bij het restafval. En als iedereen zijn koffiebekers op het kantoor in de gewone prullenbak gooit, gaat ook daar de recyclingmogelijkheid verloren. Dat maakt het opzetten van meerdere afvalstromen (inzameling- en scheidingssystemen) noodzakelijk. Voor het inzamelen van kartonnen bekers zijn bijvoorbeeld al speciale bekerbakken beschikbaar.
Recycling papier en karton
Afvalscheiding loont pas wanneer grondstoffen daadwerkelijk worden hergebruikt. In Nederland horen we bij de koplopers van Europa als het gaat om recycling. Met gerecycled papier zien we positieve resultaten. Circa 80 % van het papier en karton wordt in Nederland ingezameld en 85% van het in Nederland gemaakte nieuwe papier en karton bestaat uit gerecycled oudpapier en -karton. Papier en karton is, mits ongecoat en ongelamineerd, 100% recyclebaar. De vezels kunnen zeker 7 tot 8 keer hergebruikt worden.
Helaas bleek onlangs uit een rapport van Papierrecycling Nederland (PRN) dat de kwaliteit van oudpapier afneemt. Tussen het oudpapier zijn steeds vaker kunststof, piepschuim, textiel, drankenkartons en voedselverpakkingen met etensresten terug te vinden. De slechtste resultaten komen uit ondergrondse containers en minicontainers. Sociale controle is hierbij vermoedelijk de onderscheidende factor, want papier dat huis aan huis wordt opgehaald levert de hoogste kwaliteit.
Er is nog een ontwikkeling die recycling in de weg staat. Tegenwoordig worden er aan papier en karton steeds meer additieven toegevoegd om deze vet- en vochtwerend te laten zijn. Deze coatings en barrières echter, maken de recyclability van het papier en karton veelal onmogelijk. Een laminaat van papier-kunststof of papier-kunststof-aluminium wordt in gebruikelijke recyclingprocessen niet vervezeld en komt uiteindelijk bij het restafval terecht. Dit soort laminaten zijn daarom in de reguliere oudpapier-stroom niet gewenst.
Laminaten (waaronder drankkartons en koffiebekertjes) kennen een separate logistiek, respectievelijk via PMD (afval van plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drinkpakken) en via B2B retoursystemen. In aangepaste recyclingprocessen, specifiek ingericht voor moeilijk te recyclen papier- en kartonsoorten kunnen de lagen van elkaar gescheiden worden en afzonderlijk worden gerecycled. Anderzijds stimuleren wij vanuit IPP de ontwikkeling en inzet van coatings op waterbasis (dispersie coatings) die niet alleen beschermende eigenschappen hebben, maar ook te recyclen zijn.
Recycling plastic
Plastic verpakkingen scoren over het algemeen minder goed als het gaat om afvalscheiding. Er belandt veel plastic in het restafval; slechts 50% wordt gerecycled. Daarnaast zijn er voor het ingezamelde en tot korrels verwerkte plastic (regranulaat) nog maar weinig toepassingen. Er zullen meer machines moeten komen die het regranulaat kunnen verwerken en er moeten meer eindproducten worden ontwikkeld waarvoor plastic recyclaat wordt ingezet.
Daarnaast zijn er veel verschillende soorten plastic en het ene plastic is het andere niet. Het hoort zeker niet allemaal op dezelfde grote afvalhoop. Scheiden van de verschillende soorten plastic blijkt in de praktijk lastig voor consumenten; plastic is toch plastic? Nee dus! Zo zijn bio-based plastics (plastics gemaakt van plantaardige biomassa), niet hetzelfde als biologisch afbreekbaar plastic (plastic dat kan worden afgebroken door micro-organismen). Het is niet de bedoeling dat deze afbreekbare of composteerbare plastics in het milieu terechtkomt, want het materiaal kan vaak alleen gecomposteerd worden in een industriële composteerinstallatie. Termen als ‘afbreekbaar’ en ‘composteerbaar’ leveren verwarring op bij de consument – ‘composteerbaar betekent toch dat het in de natuur mag?’ Door die verwarring kan er milieuschade ontstaan, terwijl het omgekeerde juist de bedoeling is.
Voor vormvaste en flexibele kunststof verpakkingen heeft het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) de recyclecheck gemaakt die de fabrikant kan helpen zijn verpakking beter recyclebaar te maken.
Bewustzijn en informatievoorziening
Om ervoor te zorgen dat afval op de juiste verwerkingsplek terechtkomt, hebben consumenten en organisaties een duidelijke handleiding nodig. Er is al het een en ander geregeld. De Scheidingswijzer Oudpapier bijvoorbeeld is een goede tool, maar bij consumenten nog te weinig bekend. Voor herbruikbaar plastic is er een identificatiecode en bio-afbreekbaar plastic is herkenbaar aan het kiemplantlogo met begeleidende tekst. Probleem is dat deze logo’s en codes de consumenten vaak niets zeggen, waardoor zij niet de juiste keuze kunnen maken.
Bijkomend nadeel is dat een uniform afvalinzamelingsbeleid bij verschillende gemeentes (laat staan verschillende Europese
landen) ontbreekt. Het beleid is afhankelijk van de (recycling) installaties die lokaal beschikbaar zijn. Er moet dus meer eenheid in de afvalstromen in Europa komen. Voor consumenten moet het afvalscheiden zo logisch worden gemaakt dat het automatisch correct gebeurt.
Consumenten zijn dus de laatste schakel in de stroom naar recycling. Als zij de verpakking niet in de juiste afvalbak deponeren is de milieuwinst verloren. Brandowners werken ook mee aan het bewustzijn rond afvalverwerking. Zo riep fabrikant Coca Cola de consument zelfs op om zijn frisdrankproducten niet te kopen als hij niet hielp met recyclen. En zuivelproducent Arla legt de klant op zijn website uit hoe je hun verpakking kunt recyclen.
Doelstellingen
Duidelijkheid verschaffen over afvalstromen en hergebruik is dus nodig. Op internet is er al veel te lezen en ik verwijs graag naar de interessante bronnen hieronder waar u nog veel meer informatie vindt. Ervoor zorgen dat verpakkingen na gebruik op de juiste manier worden verwerkt is immers een zaak die ons allen aangaat. De Europese richtlijn EU/2018/852 is duidelijk: per 31 december 2025 moet een minimum van 65% van het gewicht van al het verpakkingsafval recyclebaar zijn. In 2030 moet dit 70% zijn. Deze doelstellingen halen we alleen door samen met de brandowners, producenten, retailers, overheid en consument te werken aan een duurzame toekomst. Wij denken daarin heel graag mee en delen graag onze kennis over duurzame verpakkingsmaterialen.
Recycling en duurzaamheid zijn voor een groot deel afhankelijk van de juiste afvalstromen, maar ook het materiaalgebruik speelt daarbij een belangrijke rol. Daarom ga ik in mijn volgende blog in op de vraag of en wanneer de transitie van plastic naar papier en karton zinvol is.
Jeroen Kuiper, directeur IPP
Bronnen:
https://hoeverpakjeduurzaam.kidv.nl/
https://papierenkarton.nl/duurzaamheid- mvo/duurzaamheid/duurzaam-gebruik/recycling/
https://www.suez.nl/nl-nl/naar-zero-waste/afvalstromen/pbd
https://wastenet.nl/waarom-koffiebekers-nooit-bij-het-karton-weggegooid-mogen-worden/
No Comment
Sorry, the comment form is closed at this time.